بررسی آزمایشگاهی شرایط جریان در راه ماهی از نوع کانال ماهی- قایق رو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای مهندسی عمران، سازه های هیدرولیکی، دانشگاه تبریز

2 استاد گروه مهندسی آب، دانشکده عمران، دانشگاه تبریز.

3 استادیار گروه مهندسی آب، دانشکده عمران، دانشگاه تبریز

4 دانشیار گروه مهندسی رودخانه، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

5 کارشناس ارشد سازه های آبی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.

چکیده

راه ماهی­ها، به دلیل نقش مهمی که در مهاجرت آبزیان و بقا نسل آن‌ها دارند، از اجزای اصلی سازه­های تقاطعی از جمله سدها می­باشند. در این تحقیق مدل آزمایشگاهی کانال ماهی -قایق­رو تهیه شده است که حداکثر انطباق را با شرایط زیست­محیطی داشته و در آن برای ایجاد تلفات انرژی در مجرای عبور ماهی، از برس­های مشابه علف مصنوعی، استفاده شده است. با توجه به شعاع خمش مناسب، امکان عبور قایق­های کوچک ماهیگیری نیز در آنها وجود دارد. مدل آزمایشگاهی این نوع راه­ماهی با مقیاس 1:5 برای شیب چهار درصد و به ازای شش دبی مختلف انجام شده است. با مقایسه عمق جریان در دبی­های مختلف، با توجه به ابعاد ماهی­های مهاجر در رودخانه­های استان مازندران، دبی­های سوم و چهارم به ترتیب بامقادیر 4/4 و 1/9 لیتر بر ثانیه، عمق­های بهینه را برای عبور ماهی­ها ایجاد می­نمایند. با تهیه نقشه رستر سرعت­های طولی و عرضی جریان در محیط GIS و ترسیم الگوی جریان با استفاده از نرم افزار متلب مشاهده گردید که یک ناحیه کم سرعت در داخل حوضچه­ها، بعد از هر برس تشکیل می شود که بهترین مکان برای استراحت ماهی­ها می­باشد. همچنین ماهی برای عبور از بازشدگی­ها از سرعت انفجاری و برای عبور از حوضچه­ها از سرعت مداوم خود استفاده می­نماید. حداکثر سرعت در بازشدگی در دبی سوم، 62/0 متر بر ثانیه و در دبی چهارم 64/0 متر بر ثانیه می­باشد. حداکثر سرعت انفجاری ماهی طرح 72/0 متر بر ثانیه می­باشد. بنابراین سرعت­ها در محدوده قابل قبولی قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Experimental Study of Canoe-fishway Hydraulic Condition

نویسندگان [English]

  • Rouhollah Ehsani 1
  • Yousef Hassan Zadeh 2
  • Ali Reza Mojtahedi 3
  • Mojtaba Saneei 4
  • Hoda Hedayati 5
1 Ph.D. Student in Civil Engineering, Hydraulic Structures, University of Tabriz, Tabriz, Iran.(
2 Professor, Department of Hydraulic, Faculty of Civil Engineering, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Hydraulic, Faculty of Civil Engineering, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
4 Associate Professor, Department of River Engineering, Soil Conservation and Management Research Institute.
5 Graduated Student of Hydraulic Engineering, Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran.
چکیده [English]

The idea of using canoe-fishway was first proposed by Hassinger (2002) and was experimentally conducted in the hydraulic laboratory of the Kassel University. Hassinger and Kraetz (2004) presented the general principles of the  canoe-fishway design.
The idea of this new development was driven by the thought that a great number of thin and elastic rough elements on the one hand show a good performance in energy dissipation, and on the other hand, allows a man-driven boat to pass without being damaged. The brushes should be both firm enough to provide energy loss necessary to help fish climb easily and flexible enough to allow boats to pass through without being damaged and after the boats passing, the brushes will come back to their original state. About half of the experiments in running these facilities focuses on their application as only a fishway and the other concentrate on a hybrid structures as a canoe-fishway. Figure 1, shows an example of such fishway type (Hassinger., 2009).
In recent years, the development of studies and the construction of rubber dams within walking distance to the sea on the rivers in the north of the country, necessitate the need for constructing the environmentally friendly fishway. Constructing rubber dams near the sea disrupted the fishermen commuting and thus has created social tensions (Hedayati et al., 2012).
Hedayati et.al (2012) designed a canoe-fishway on Tajan rubber dam in Mazandaran province and compared it with the classic vertical slot fishway.
In this study, given the importance of creating environmentally friendly fishway on rubber dams in Mazandaran province and the problems created for small fishing boats travelling on Tajan River, first the laboratory canoe-fishway model was prepared by taking into account the fish biological parameters in Tajan, Then the depth and flow velocity were evaluated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Canoe-fishway
  • Experimental model
  • Burst speed
  • Cruising speed
1-    شفاعی بجستان، م. 1389. مبانی و کاربرد مدلهای فیزیکی و هیدرولیکی. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز.
 
2-    عبدلی، ا. و  م . نادری. 1378. تنوع زیست محیطی ماهیان حوضه جنوبی دریای خزر. انتشارات علمی آبزیان.
 
3-    محمودی کردستانی، س. و  م. شفاعی بجستان. 1379. معرفی راه ماهی دنیل و مقایسه عملکرد آن با راه ماهی از نوع بازشدگی قائم.  مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس سد سازی، تهران.
4-    نژاد نادری، م. و م، خانجانی. 1388. مقایسه میزان استهلاک انرژی در انواع سازه راه ماهی. اولین کنفرانس ملی مهندسی و مدیریت زیر­ساخت­ها، دانشگاه تهران.
 
5-    هدایتی،ه.، مسعودیان،م.، احسانی،ر. و م. غلامی. 1391. بررسی امکان استفاده از  کانال ماهی رو – قایق­رو با گیاه مصنوعی و مقایسه آن با راه­ماهی شیار قائم در سد لاستیکی فرح آباد. نهمین سمینار بین‌المللی مهندسی رودخانه، دانشگاه شهید چمران، اهواز.
 
6-    An, R., Li, J., Liang, R. and Y.Tuo. 2016. Three-dimensional simulation and experimental study for optimising a vertical slot fishway. Journal of hydro-environment research. 12:119-129.
 
7-    Armstrong, G., Aprahamian, M., Fewings, G., Gough, P., Reader,N. and P. Varallo. 2010. Environment agency fish pass manual.
 
8-    Bombak, M., Cetina, M. and G.Novak. 2017. Study on flow characteristics in vertical slot fishways regarding slot layout optimization. Jurnal of ecological engineering. 107:126-136.
 
9-    Cea, L., Pena, L. and . J. Puteras. 2007. Application of several depth averaged turbulence models to simulate flow in vertical slot fishways. Journal of Hydraulic Engineering, ASCE. 133 (2): 160.
 
10- Clay, C.H. 1995. Design of fishways and other fish facilities. Department of fisheries of canada, Ottawa,301p.
 
11- Hassinger,R. 2002. Der borstenfischpass–fischaufstieg und bootsabfahrt in einer rinne. Wasserwirtschaft. 92(4-5): 38-42.(In German)
 
12- Hassinger,R. and, D. Kraetz. 2004. The canoe-fishway- A combination of fish migration facility and canoe passage in the same channel. Hydraulics Laboratory and Testing Facilities, Deptment of Civil Engineering. University of Kassel, Germany.
 
13- Hassinger,R. 2009. Borsten-fischpässe und fisch-Kanu-pässe beschreibung des standes der technik. (In German)
 
14- Katopodis,C. 1992. Introduction to fishway design. Working document, Freshwater Institute, Deptment of Fisheries and Oceans, Canada.
 
15- MahmoodiKordestani, M and M.Shafai-Bajestan. 2002 .Experimental investigation of hydraulic criteria in the fishways. International Conference on Environmental Engineering, 2002 joint CSCE/EWRI of ASCE conference/Nigara falls, Ontario, Canada.
 
16- Rajaratnam,N., Katopodis, C. and S, Solanki. 1992. New designs for vertical slot fishways. Canadian Journal of Civil Engineering. 19 (3): 402-414.
 
17- Wu,S. Rajaratnam,N. and C, Katopodis. 1999. Structure of flow in vertical slot fishway. Asce, Jurnal of hydroalic engineering.