ارزیابی و برآورد رسوب رودخانه اترک در محل ایستگاه‌های هیدرومتری دارای آمار با استفاده از روش‌های هیدورلوژیکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

3 دانشگاه یزد

چکیده

در یک حوضه آبخیز، رسوب در اثر فرآیند فرسایش تحت تأثیر عواملی مانند تخریب مراتع، تغییر کاربری، کشاورزی غیر اصولی و سایر موارد به وجود می­آید که مشکلاتی نظیر رسوبگذاری در مخازن سدها، کاهش حجم مفید آنها، کاهش کیفیت آب و.. را سبب می­شود. برای پایداری و مدیریت حوضه و برای ممانعت از هدررفت خاک و رسوب در حوضه و رودخانه، همچنین برای احداث طرح­های حفاظتی آبخیزداری نیاز به تخمین میزان رسوب معلق در رودخانه­ها می­باشد. در تحقیق حاضر به منظور انتخاب مناسب­ترین روش برآورد رسوب معلق در ایستگاه­های هیدرومتری بارزو، باباامان، قتلش، دربند، آغمزار، تبرک­آباد واقع بر رودخانه اترک،  داده­های متناظر دبی جریان و دبی رسوب در طی دوره آماری موجود جمع­آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با برقراری رابطه بین مقادیر متناظر دبی آب و دبی رسوب براساس پنج مدل خطی، خطی ترکیبی (چند خطی)، خطی با اعمال تصحیح فائو، حد وسط دسته­ها و روش ترسیمی (مماس بر خط حداکثر غلظت)، اقدام به انتخاب مدل مناسب که دارای بهترین قابلیت پیش­بینی باشد، براساس شاخص­های آماری گردید. به این منظور، از شاخص­های جذر میانگین مربعات خطا، ضریب تبیین، نسبت میانگین داده­های برآوردی به مشاهداتی، ضریب تغییرات، نسبت جذر میانگین مربعات خطا به میانگین داده­های برآوردی، ضریب همبستگی بین رسوبات برآوردی و مشاهداتی، میانگین قدر مطلق خطا و میانگین انحراف خطا استفاده شد. نتایج نشان داد مدل حد وسط دسته­ها در ایستگاه تبرک آباد، مدل خطی در ایستگاه آغمزار و بارزو، مدل ترسیمی (حداکثر غلظت) در ایستگاه باباامان و قتلش، مدل ترکیبی (چند خطی) در ایستگاه دربند در بین مدل­های مورد آزمون دارای کمترین میزان میانگین مربعات خطا بوده و بهترین قابلیت پیش­بینی را در برآورد رسوب ایستگاه­های مورد مطالعه داراست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Atrak River Sediment at the Hydrometric Stations with Data Using Hydrological Methods

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Akbarzadeh 1
  • Abbas Ali Ghezelsofloo 2
  • Mahbobeh Hajibigloo 3
1
2
3
چکیده [English]

     In a catchment, deposition of the erosion process is influenced by factors such as degraded pastures, land use change, agriculture non-normative and others may occur. That causes problems such as sedimentation in reservoirs, reducing their, effective volume reduction and water quality. For sustainable and watershed management and to prevent soil loss and sediment in the river and basin, It also plans to build watershed protection is required to estimate suspended sediments in rivers. In the present study, in order to select the most appropriate method for estimating suspended sediment in hydrometric stations Barzu, Babaaman, Ghatlesh, Darband, Aghmazar, Tabarok Abad  on the river Atrak, The corresponding data flow and sediment discharge during the period were collected and analyzed. The relationship between water discharge and sediment load values based on five linear model, linear combination (multi-line), linear correction FAO, middle class and graphical methods (tangent to the line of maximum concentration), to select the appropriate model the best prediction based on the statistical indicators. In order to, the index of root mean square error (RMSE), coefficient of determination (R2), the estimated mean of the observations (r), coefficient of variation (Cv), the root mean square error of the estimated mean (GSD), the correlation coefficient between estimated and observed sediment (R), mean absolute error (MAE) and mean bias error (MBE) was used. Results showed intermediate model categories in Tabarok abad station, linear model in aghmazar and barzu station, Model drawing (maximum concentration) in Babaaman and Ghatlesh station, hybrid model (multi-line) in Darband station, among the models tested was the lowest rates and the best mean square error in estimating the predicted precipitation stations is studied.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Suspended sediment
  • Sediment rating curves
  • Hydrological methods
  • Statistical parameters