تحلیل روند تغییرات کیفیت آب زیرزمینی در دشت شبستر‌- ‌صوفیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

2 استاد گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

3 کارشناس ارشد سازمان مدیریت منابع آب، استان آذربایجان شرقی

4 دانشجوی کارشناسی ارشد منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

چکیده

     آگاهی از تغییرات کیفیت آب زیرزمینی در برنامه‌ریزی و مدیریت پایدار منابع آب و خاک هر منطقه نقش بسزائی دارد. در این مطالعه روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی دشت شبستر‌-‌  صوفیان با استفاده از اطلاعات 18 حلقه چاه عمیق و چهار رشته قنات در دوره آماری90 -1377 تحلیل شد. برای این کار از آزمون ناپارامتری مان‌-‌کندال استفاده شد. قبل از انجام آزمون، اثر ضریب خودهمبستگی معنی‌دار مرتبه اول از سری داده‌ها حذف گردید. تعداد سیزده متغیر هیدروژئوشیمیایی مورد بررسی شامل مجموع آنیون‌ها، مجموع کاتیون‌ها، pH، EC، SO42-، درصد Na، Na+، Ca2+، Mg2+، TDS، SAR، Cl-و HCO3-  بود که در دو دوره پرآب و کم‌آب اندازه‌گیری می‌شوند. برای هر سری زمانی شیب خط روند نیز با استفاده از روش تخمین‌گر سن به دست آمد.نقاط شکست آمار با روش پتیت مشخص شد. نتایج نشان داد که در غالب ایستگاه‌های مربوط به چاه عمیق، متغیرهای کیفی روند افزایشی دارند. در مورد قنات ها غالب متغیر ها روند کاهشی معنی­دار  و در برخی موارد روند افزایشی (فاقد معنی دار) مشاهده شد. در دوره پرآب، 21 درصد ایستگاه­ها و در دوره کم‌آب، 22 درصد ایستگاه ها در بیشتر از نیمی از متغیرها روند افزایشی معنی‌دار را تجربه نمودند. نتایج آزمون شیب خط روند نیز نشان داد که در دوره پرآب کیفیت آب زیرزمینی رو به بهبود و در دوره کم‌آب رو به نزول است. روند افزایشی غلظت عناصر شیمیایی در هر دو دوره در حاشیه جنوبی دشت (که مشرف به دریاچه ارومیه است) مشاهده شد. بیشترین شیب خط روند در مورد شوری آب متعلق به  چاه عمیق شندآباد (فرحناک) و معادل 400 میکرو زیمنس بر سانتی­متر بود. از کل سری­های زمانی مربوط به کیفیت آب، حدود 63 درصد آنها دارای روند معنی­دار (در جهت نامطلوب) داشتند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Trend Analysis of Groundwater Quality of Shabestar- Soofian Plain

نویسندگان [English]

  • Yaghob Dinpasho 1
  • Ahmad Fakhari Fard 2
  • Mohammad Ali Hassanpoor Eghdam 3
  • Vahideh Beheshtee Vayghan 4
1
2
3
4
چکیده [English]

     Understanding the changes in groundwater quality has an important role on the planning and sustainable management of water and soil resources in any region. In this study, trends of groundwater quality of Shabestar – Soofian plain using the information of the 18 deep wells and four Qanats were analyzed during 1998– 2011. For this purpose, the non – parametric Mann – Kendall method were used. Before conducting the MK test, the effect of significant lag – 1 serial correlation was removed from the data set. Hydro - geochemical variables that analyzed were the total Anions, total Cations, pH, EC,SO42-,Na%, Na+, Ca2+, Mg2+, TDS, SAR, Cl- and HCO3- which were measured twice in a year, wet and dry periods. The magnitudes of trends were computed using the Sen’s estimator method. Change points identified using the Pettitt test. Results showed that in most of the Qanats many variables showed decreasing trends and some of them showed increasing (but insignificant) trends. In the wet period, 21 percent of the stations and in the dry period, 22 percent of the stations experienced significant increasing trend in more than half of the variables. Results of trend line slope showed that in wet period groundwater quality is going to be improving but it is not true in dry period. Increasing trends observed in both periods in the southern plain overlooking the Urmia Lake. The steepest trend line slope belonged to the Shendabad (Farahnak) station, which was about 400 µS/cm. Among the whole of the time series about 63 percent of them experienced significant trends (in unsuitable direction).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Trend
  • Groundwater quality
  • Shabetar- Soofian plain
  • Mann – Kendall
  • Sen’s Estimator