ترسیم نقشه‌ی تلفیقی آلودگی به نیترات و فسفر در آب زیرزمینی دشت شهرکرد و بررسی تغییرات آن طی یک دوره چهار ساله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‎آموخته‏ی کارشناسی‏ارشد گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد.

2 استادیار گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد.

چکیده

     تشدید آلودگی آبخوان شهرکرد از مقایسه‌ی شاخص‌های ساده‌ی آماری حاصل از نتایج نمونه‌برداری دوره‌ای و روش‌های جاافتاده قابل درک و محرز است اما مدیریت تلفیقی آبخوان نیازمند روش‌های نوین‌تری است.  هدف اصلی این پژوهش بررسی تغییرات توام آلودگی آب زیرزمینی دشت شهرکرد به نیترات و فسفر طی یک دوره چهارساله به روشی نوین بود. برای این منظور، نقشه‌های نیترات و فسفر بر اساس حدود مجاز سازمان بهداشت جهانی نرمال شده و سپس به نقشه­های رتبه تبدیل شدند.  با استخراج وزن هر مولفه از نقشه رتبه‌ی آن نقشه­ی شاخص تلفیقی نیترات و فسفر برای سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۹ تهیه شد. نقشه‌ی تغییرات شاخص تلفیقی برای دوره‌ی چهار ساله از تفاضل دو نقشه به دست آمد. هم‌بستگی قوی نقشه­ی تلفیقی  با نقشه‌های نیترات (۹۴/۰=r)  و فسفر (۸۷/۰=r) حاکی از انعکاس درست توزیع نیترات و فسفر در آن بود. نقشه‌ی تفاضل شاخص تلفیقی افزایش آلودگی آب را حداقل۲ درصد، حداکثر۴ درصد و به طور میانگین ۸/۲ درصد برآورد کرد.  در طی این دوره، حدودا در ۳/۵ درصد سطح آبخوان کیفیت آب نسبتا خوب‌تر به کیفیت نسبتاً پائین‌تر افت کرده است. نیترات در مقایسه با فسفر سهم بیشتری در آلودگی آبخوان شهرکرد دارد اما در طی این دوره سهم فسفر افزایش یافته است. به‌کارگیری روش به کار رفته در پژوهش‌ حاضر، یعنی محاسبه‌ی شاخص تلفیقی در محیط جی‌آی‌اس، و به دنبال آن تفاضل نقشه‌ها قادر است تغییرات آلودگی آبخوان را به صورت کمی‌تر  و  احتمالا واقعی‌تر آشکار سازد. با این روش سهم نسبی و روند تغییرات سهم هر آلاینده نیز قابل برآورد است. تهیه نقشه­ی تلفیقی  و محاسبه‌ی شاخص آلودگی آب‌های زیرزمینی به نیترات و فسفر برای ارزیابی احتمال رشد جلبکی و پیامدهای آن (گرفتگی لوله‌های آب کم‌فشار، تغییر بو و طعم آب و هزینه‌های تصفیه) مفید به نظر می­رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mapping of Shahrekord Groundwater Nitrates and Phosphorous Based on an Integrated Index and its Usage for Assessing Contamination over a Time Interval

نویسندگان [English]

  • Elham Fathi Hafshejani2 1
  • Habib Beigi Harchegani1 2
1
2
چکیده [English]

Intensifying contamination of Shahrekord aquifer has been already understood and documented by periodic sampling, use of simple statistical indicators and established procedures. However, integrated management of aquifers requires improved methods. The main purpose of this study was to detect changes in both nitrate and phosphorus pollution of Shahrekord groundwater over a period of four years (2006-2010) by an integrated index. For this purpose, nitrate and phosphorus maps were normalized by WHO standards, converted to rank maps and then, integrated maps of nitrate and phosphorus were produced for both years of 2006 and 2010. Changes of integrated index over this 4-year period were obtained by differencing the two maps. Integrated map was strongly correlated with nitrate map (r=0.94) and with phosphorus map (r=0.87) indicating it properly reflected the distribution of both contaminants. Difference map showed a minimum of 2%, a maximum of 4% and on average 2.8% of increase in contamination. During this period, in approximately 5.3% of the aquifer, water quality deteriorated. Compared with phosphorus, nitratehas a greater share inShahrekord aquifer contamination but over this period the phosphorus’s share has increased. Applying the procedure used in the present study, enables the managers and planners to quantify trends in aquifer contamination more accurately. Also, with this method, the relative involvement of each contaminant in pollution, at the beginning and end of a time interval, can be estimated. An integrated map and its affiliated integrated index of nitrate and phosphate in groundwater appears to be useful for the assessment of algal growth and its consequences such as clogging of low-pressure irrigation pipes, water smell and taste deterioration and increased cost of treatment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contaminant share؛ Drinking water؛ GIS
  • pollution؛ WHO standards