مدل سازی برآورد رطوبت ظرفیت زراعی در خاک های مختلف مناطق نیمه خشک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکتری آبیاری و زهکشی، دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهیدچمران اهواز

2 استاد گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز

3 عضو هیأت علمی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج ایران

4 دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهرود

چکیده

     مدل سازی جریان آب در ناحیه غیراشباع محیطهای متخلخل نیازمند آگاهی از برخی خصوصیّات هیدرولیکی خاک نظیر منحنی نگهداشت آب و ظرفیت نگهداری آب در خاک است. تخمین غیر مستقیم این ویژگی ها بر پایه مشخصات زودیافت خاک در قالب توابع انتقالی به عنوان راه حلی کم هزینه و سریع در آبیاری و زهکشی بسیار مفید و پرکاربرد شده است. این تحقیق با هدف ارائه تابع انتقالی مناسب از طریق مدلسازیریاضی برای برآورد رطوبت ظرفیت زراعی خاکهای استان خوزستان در شرایط آزمایشگاهی و مزرعه انجام پذیرفت. به منظور رصد وضعیت رطوبتی خاکها در هر دو مدل فیزیکی و مزرعه آزمایشی اقدام به کارگذاری حسگرهای دفنی دستگاه انعکاسسنجی زمانی امواج در اعماق مختلف و انجام آبیاری قطره ای از نوع نقطه ای- سطحی با دبی چهار لیتردرساعت شد. سپس، ویژگی های فیزیکی خاک همراه با مقادیر رطوبت در مکش های معین برای تعیین پارامترهای هیدرولیکی مدل رطوبتی ون گنوختن- معلم به کمک نرم افزارRETC  اندازه گیری شد. نتایج این پژوهش در ارزیابی عملکرد چندین نوع تابع انتقالی نقطه ای معروف نشان داد که مدلهای نیمه تجربی متکی بر اصول فیزیکی که در سطح مزرعه مورد آزمایش قرار گرفته اند، میتواند جایگزینی مناسب برای روشهای سنتی تخمین رطوبتظرفیتزراعی باشد؛ به طوری که، تابع انتقالی توارکاوی و همکاران با آماره های ریشه میانگینمربعاتخطاینرمالشده (1/3 درصد)  و خطایاستاندارد (5/0 درصد)   توانست رطوبتظرفیتزراعی را با دقت بسیار خوبی نسبت به دو روش شبکه عصبی رزتا یا رابطه دکستر برآورد نماید. بر این اساس، به منظور بهبود دقت برآوردرطوبتظرفیتزراعی، دو تابع انتقالی در قالب روابطرگرسیونی بر پایه پارامترهای مدلون گنوختن و نیز متغیرهای زودیافت خاک برای منطقه نیمهخشک استان خوزستان پیشنهاد شده است. نتایج توابع انتقالی حاصله به وضوح اثر منفی تراکم خاک و میزان شن را بر رطوبتظرفیتزراعی نشان داد. بر عکس، میزان رس و سیلت به طور معنی دار دارای تأثیر مثبت و افزایشی بر رطوبت ظرفیتزراعی داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Modeling for Estimation of the Field Capacity Moisture of Different Soils in Semi-arid Area

نویسندگان [English]

  • Omid Sheikhesmaeili 1
  • Abed Ali Naseri 2
  • Hadi Moazed 2
  • Fariborz Abassi 3
  • Khalil Azhdari 4
1
2
3
4
چکیده [English]

     Modeling of water flow through vadose zone under unsaturated conditions necessitates the knowledge of soil hydraulic properties, which are water retention curve and water field capacity of soil. Indirect prediction of these characteristics based on readily available soil properties in the form of pedotransfer functions (PTFs) as a fast and low-cost solution has been widely practiced and very useful in irrigation and drainage. This study aimed to present the proper PTFs using mathematical modelling for estimating soil moisture at point of field capacity for Khuzestan province soils under laboratory and field conditions. The buried probes of the time domain reflectometry device (TDR) were inserted at various depths in order to monitor soil moisture conditions in both the physical model and experimental field under a surface-point source drip irrigation with discharge rates of 4 lph. Then, physical soil properties and soil water contents at their specific matric potentials were measured to calculate the hydraulic parameters of Van Genuchten-Mualem model with the RETC program. The results of this research to evaluate the performance of several well-known Point-PTFs showed that quasi-empirical models based on physical principles that have been tested in the field can be a good alternative to traditional methods for estimating water field capacity of soil. So that, the PTF of Twarakavi et al. could carefully predict that water field capacity of soil with indices of normalized root mean square error (3.1 percent) and standard error (0.5 percent) and more accurate than Rosetta artificial neural network approach or Dexter equation. Accordingly, another two PTFs were proposed to improve the accuracy of the water field capacity prediction in the form of regression equations on the basis of the parameters of Van Genuchten model and readily available soil properties for the semi-arid region of Khuzestan province. Results of obtained PTFs showed clearly negative effects of soil compaction and the amount of sand on the water field capacity of soil. On the contrary, the amount of clay and silt had positive and increasing effects on the water field capacity of soil, significantly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soil texture
  • Pedotransfer function
  • Semi-empirical model
  • Soil moisture curve