بررسی بهره‌وری آب آبیاری برای محصول گندم در برخی از شبکه‌های آبیاری و زهکشی استان خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه آبیاری و زهکشی دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز.

2 استادیار گروه آبیاری و زهکشی دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز

3 استاد گروه آبیاری و زهکشی دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

یکی از شاخص‌های مورد استفاده در مباحث عملکرد گیاه و آب، بهره‌وری از آب است که به صورت نسبت عملکرد محصول به مقدار آب مصرفی تعریف می‌شود. آب مصرفی شامل بارش، آبیاری یا آبیاری به‌علاوه بارش می‌باشد. بهره‌وری از آب مصرفی، بیانگر میزان تولید به ازای واحد نهاده است. با توجه به دوره آماری شش ساله و بر اساس اطلاعات موجود، بهره‌وری آب برای محصول گندم در هر سال زراعی محاسبه و در نهایت میانگین بهره‌وری آن به عنوان بهره‌وری شبکه معرفی گردید. در این پژوهش شبکه‌های اوان، دز، شاوور، مارون، فجر و جایزان، گتوند، کرخه، رامشیر و شادگان مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به عملکرد و حجم آب آبیاری مصرف شده، بهره‌وری شبکه‌ها به‌دست آمد. بیش‌ترین بهره‌وری‌ها مربوط به شبکه‌های اوان، گتوند و شادگان به ترتیب با 03/1، 98/0 و 85/0کیلوگرم بر متر مکعب بود. پایین‌ترین بهره‌وری مربوط به شبکه رامشیر با متوسط بهره‌وری 44/0 کیلوگرم بر مترمکعب بود. با توجه به تجزیه و تحلیل رابطه عملکرد محصول و آب آبیاری به نظر رسید تا زمانی‌که نیاز آبی گندم تامین شود عملکرد و در نتیجه بهره‌وری افزایش پیدا می‌کند، ولی از زمانی‌که حجم آب آبیاری از نیاز مصرف گندم بالاتر رود عملکرد ثابت و در بعضی مواقع کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه بهره‌وری کاهش پیدا می‌کند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of Water Productivity of Wheat in Some Irrigation and Drainage Networks of Khuzestan

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mohtadi 1
  • Mohammad Albaji 2
  • Saeid Broomand nasab 3
چکیده [English]

     Water productivity is one of the indexes which is widely used in the issues related to crop productivity and water, and is defined as the ratio of the amount of crop yield to the amount of water consumed by the crop. The water consumed by the crop may be supplied by rain, Irrigation or even irrigation plus precipitation. In fact water productivity is an indicator of the amount of production for each unit of consumed water. In this study, the amount of annual water productivity was indicated according to the available information and six years data-set, and then the mean value was reported for network’s crop water productivity. In this practice, ten networks namely, Avan, Dez, Shavoor, Maroon, Fajr &  Jaizan, Gotvand, Karkhe, Ramshir and Shadegan were studied. Water productivity of the networks was estimated according t o the crop yield and the volume of consumed water. The highest rates belonged to Avan, Gotvand and Shadegan, being 1.03, 0.98 and 0.85 Kg.m-3 while Ramshir with an average water productivity of about 0.44 Kg. m-3 had the least value. An analyze over the relationship between crop yield and irrigation shows that, wheat crop yield will increase until the time that the crop’s water requirement is supplied, but it does not change or even decreases when the amount of applied water goes beyond the crop’s water requirement, thus as a result, the water productivity decreases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water productivity
  • Irrigation and drainage networks
  • wheat
1- احسانی، م . و ه. خالدی. 1382 الف. بهره­وری آب کشاورزی . کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، گروه کار سیستم های آبیاری در مزرعه . 115 صفحه. 
 
2- احسانی، م. و ه. خالدی.  1382 ب. شناخت و ارتقای بهره‌وری آب کشاورزی به منظور تأمین امنیت آبی و غذایی کشور. مجموعه مقالات یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران.
 
3- اکبری، م.، دهقانی، م. و ا. میرلطیفی. 1388. تأثیر برنامه ریزی آبیاری بر بهره‌وری آب درکشاورزی (مطالعه موردی: شبکه آبشار اصفهان). مجله آبیاری و زهکشی، 3 (1): 73-69.
4- بی نام . 1391. آمار هواشناسی استان خوزستان. اداره کل هواشناسی استان خوزستان.
 
5- حیدری،ن. 1390. تعیین و ارزیابی شاخص کارآیی مصرف آب محصولات زراعی تحت مدیریت کشاورزان در سطح کشور.  مجله مدیریت آب و آبیاری، 1(2): 57-43.
 
6- رضایی‌راد، ه.، هوشمند، ع. و م. م. دوست محمدی. 1392. بررسی بهره‌وری آب سه محصول زراعی جو، گندم و یونجه استان اصفهان (به تفکیک شهرستان). دانشگاه آزاد اسلامی (واحد خوراسگان)، دانشکده کشاورزی، 10 صفحه.
 
7- عربی یزدی، ا.، علیزاده، ا. و ف. محمدیان. 1388. بررسی ردپای اکولوژیک آب در بخش کشاورزی ایران. نشریه آب وخاک ( علوم و صنایع کشاورزی)، 23(4) ،. 15-1.
 
8- محمدی، ح. و آ. تعالی مقدم. 1390. تجارت آب مجازی برای محصولات عمده کشاورزی در ایران.دومین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی منابع آب ایران، شرکت آب منطقه‌ای، زنجان، 13 صفحه.
 
9- مهتدی، م.، الباجی، م. و م. م. دوست محمدی. 1392. بررسی بهره‌وری آب سه محصول زراعی جو، گندم و یونجه در استان خوزستان به تفکیک شهرستان. چهارمین همایش ملی مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی،دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده مهندسی علوم آب، 8 صفحه.
 
10- نی ریزی، س. و  ر.حلمی فخرداود. 1382. مقایسه کارآیی مصرف آب در چند نقطه خراسان. مجموعه مقالات یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران.
 
11- Kang, S., Zhang, L., Liang, Y. and H. Cai. 2002. Effects of limited irrigation on yield and water use efficiency of winter wheat on the Loess Plateau of China. In: McVicar, soil assessment for managing sustainable agriculture in China and Australia. (Monograph T.R., Rui, L., Walker, J., Fitzpatrick, R.W., and Changming, L. (Eds) Regional water andno. 841 Australian Centre for International Agricultural Research, Canberra, pp 105–116
 
 
12- Liu, J., Zehnder, A. J.  B. and H.Yang. 2008. Drops for crops: Modelling crop water productivity on a global scale. Global NEST Journal, 10(3): 295-300.
 
 
13- Molen, D. J., Sakthivadivel, R. and C. J. Perrye. 1998. Indicators for comparing performance of irrigated agricultural systems. Research Report 20, Colombo, Sri Lanka: International Water Management Institute.
 
14- Oweis, T. 1997. Supplmental irrigation: A highly efficient water-use practice ICARDA. Report, Aleppo, Syria, 16p.
 
15- Singh, R., Van Dam, J. C. and R. A. Feddes. 2006. Water productivity analysis of irrigated crops in Sirsa District. Indian Agricutural Water Management, 82: 253-278.
 
16- Zwart, S. J. and W.G.M. Bastiaanssen. 2004. Review of measured crop water productivity values for irrigated wheat, rice, cotton and maize. Agricultural Water Management, 69(2):115-133
دوره 40، 1-1
ویژه نامه
خرداد 1396
صفحه 239-248
  • تاریخ دریافت: 03 خرداد 1395
  • تاریخ بازنگری: 17 خرداد 1396
  • تاریخ پذیرش: 14 مهر 1395
  • تاریخ انتشار: 11 دی 1348